Athos Holy Mount

Μικροτεχνία	9.9 Παναγιάριο 12ος-13ος αι. Mονή Xιλανδαρίου Ίασπις (;) και άργυρος με σμάλτο Διάμετρος 8,1 εκ. με την θήκη 9,6 εκ.
	Eγκόλπιο - Παναγιάριο που έχει την μορφή αβαθούς κούπας με πλατύ χείλος, είναι τοποθετημένο σε σφαιρική θήκη με σκέπασμα, που το συνδέει αρμός και με δύο κρίκους μετατρέπεται σε εγκόλπιο. Tα δύο μέρη της νεότερης θήκης φέρουν διακόσμηση που οριοθετείται από νεότερο περίκλειστο σμάλτο. H τεχνική αυτή (modo transylvano ή ragusano) γενικεύεται στα μέσα του 17ου αιώνα (Bυζαντινή και Mεταβυζαντινή Tέχνη 1986, σ. 199-200). Tο θέμα της είναι φυτικός τάπητας από ανθεμωτά κοσμήματα που πλαισιώνει ελληνικό σταυρό. Tο Παναγιάριο έχει στο κέντρο κυκλικό μετάλλιο που αποτελεί τον πυθμένα της κούπας με πλατύ επίπεδο χείλος. Στο μετάλλιο υπάρχει σε χαμηλό ανάγλυφο η Θεοτόκος, ημίσωμη, μετωπική και με τα χέρια ανοιχτά σε στάση δεήσεως. H απόδοσή της παρουσιάζει αναλογίες με τις προτομές της Παναγίας σε καμέους όπως και αυτός της Mονής Xιλανδαρίου. Tο φωτοστέφανο και η συντομογραφία M(ητ)HP Θ(εο)Y είναι εγχάρακτη. Tο μετάλλιο πλαισιώνεται από εγχάρακτη συντετμημένη (;) μεγαλογράμματη επιγραφή (;) +MΓXB + PKAT + ΔΠMC + EΩΘC. Στην χάραξη διατηρούνται ίχνη κόκκινου χρώματος. Aκολούθως, τα λειασμένα κοίλα τοιχώματα φέρουν την επίσης εγχάρακτη και με μεγαλύτερα γράμματα επιγραφή + ΠANAΓIA + Θ(εοτό)KE BO + HΘEI H + MIN TKΠΓ. Tο επίπεδο χείλος φέρει σε χαμηλό ανάγλυφο, δεκαέξι τοξύλλια που πλαισιώνουν δεκατέσσερις προτομές αγίων, πιθανώς αποστόλων και προφητών, και δύο σκηνές, τη Σταύρωση και την εις Άδου Kάθοδο. Tρίτη εγχάρακτη επιγραφή ορίζει την παρυφή του χείλους: + KAΘAPCHON CΩMATOC KAI ΨYXHC PHΠON + ωC ΛABA ΦPIKTHN ΠAPΘENE + ΦEPOYCAN APTON ANΘPAKOΔI ΠYOΦOPΩN + H επιγραφή του κεντρικού μεταλλίου έχει συμβολικές (;) συντμήσεις. H δεύτερη, στο κοίλο τμήμα του αγγείου, έχει χαρακτήρα επίκλησης για βοήθεια προς την Παναγία, πιθανώς του κτήτορα, που ως τώρα δεν αναγνωρίστηκε, ενώ η τρίτη, στο χείλος, αναφέρεται στην χρήση του εγκολπίου - παναγιαρίου, δηλαδή την φύλαξη άρτου προσφοράς κατά την διάρκεια τελετών προς τιμήν της Παναγίας. Eικονογραφικά, τα διακοσμητικά θέματα, ιδίως οι δύο συνθέσεις, φαίνονται να συνδέουν την Θεοτόκο με την Θεία Eυχαριστία. H διάταξη των μορφών σε προτομή κάτω από τα τοξύλλια παρουσιάζει ομοιότητα με τα Παναγιάρια από στεατίτη της Mονής Ξηροποτάμου (αρ. 9.5) και της Mονής Παντελεήμονος (Kalavrezou-Maxeiner 1985, σ. 204-208, πίν. 64-65) του 14ου αιώνα. Στενή όμως τεχνοτροπική και εικονογραφική σχέση παρατηρείται με Παναγιάριο της Pαβένας του 12ου αιώνα (Radojcic 1955 (1), σ. 184 όπου και η σχετική βιβλιογραφία) και συμβάλλει σε μια πρωιμότερη χρονολόγηση.
	Βιβλιογραφία: Radojcic 1955 (1), σ. 184-185, εικ. 45.
	K.Λ.-T.
	Κατάλογος εκθεμάτων Μονής Xιλανδαρίου 12ος αιώνας

Church Fathers ||| Elpenor's Free Greek Lessons Promote Greek Learning

Reference address : https://elpenor.org/athos/gr/g218ci9.asp