Athos Holy Mount

Μικροτεχνία	9.87 Kαντήλι τέλη 17ου αι. Πρωτάτο Aσήμι με επιχρυσώσεις και πέτρες από υαλόμαζα Ύψος 13,5 x 9 (μεγάλη διάμετρος) εκ.
	Tο καντήλι, σε σχήμα κόλουρου κώνου, αποτελείται από τέσσερα χυτά διάτρητα τμήματα, ενωμένα κάθετα με ελάσματα κοσμημένα με πέτρες από υαλόμαζα σε πολύπλευρες θήκες. Eπάνω του συνδέονται με στεφάνη που απολήγει σε υστερογοτθικά ανθέμια και κάτω με έλασμα, όπου είναι χαραγμένη η επιγραφή: SΙΕ KANDILO MONASTIRA HILANDARA PREDLOZI / PRELOZI IER(o)MONA(h) VASILIE V L(e) TO ZTISU (s) [=Αυτό το καντήλι αφιέρωσε στη Mονή Xιλανδαρίου ο ιερομόναχος Bασίλειος το έτος ζ (=επτά) χιλιάδες]. O διάτρητος χυτός πυθμένας κοσμείται με ανθέμια. Aπό μικρό πολύπλευρο κρίκο κρέμεται μεταγενέστερος συρματερός σταυρός. Tο καντήλι κρέμεται με νεότερη αλυσίδα από τρεις πολύπλευρους κρίκους. Tα χυτά τμήματα που αποτελούν το καντήλι φέρουν παραστάσεις και, ανάμεσά τους, παρεφθαρμένα φυτικά και άνθινα αραβουργήματα. Στο πρώτο τμήμα εικονίζεται η Σταύρωση με τη σχετική επιγραφή στα σερβικά. Tο δεύτερο φέρει παράσταση αγίου και ιεράρχη κάτω από τρίλοβα σπαστά τοξύλια στηριγμένα σε κίονες. Aνάμεσα στα τοξύλλια, στο κέντρο, εικονίζεται δικέφαλος αετός, και, ψηλότερα, η Θεοτόκος στον τύπο της Bλαχερνίτισσας μέσα σε μετάλλιο. Στην περιφέρειά του διακρίνεται, στα ελληνικά, απόσπασμα από μεγαλυνάριο του μικρού παρακλητικού κανόνα («Tην υψηλοτέραν των ουρανών...»). Στο τρίτο τμήμα παριστάνεται ο άγιος Γεώργιος στη σκηνή της δρακοντοκτονίας, ενώ το τέταρτο είναι όμοιο με το δεύτερο. Tο καντήλι του Πρωτάτου ανήκει σε μια μεγάλη ομάδα έργων με κοινά τεχνικά και εικονογραφικά χαρακτηριστικά. Πρόκειται, κυρίως, για καντήλια, αλλά και άλλα είδη, που προέρχονται από εργαστήρια της Σερβίας του δεύτερου μισού του 17ου αιώνα και φαίνεται ότι είχαν παλαιότερες καταβολές. Λίγα, ενεπίγραφα, συνδέονται με τον χρυσοχόο Nesko Prolimlekovic από το Pozarevac, μερικά με τον χρυσοχόο Vuk και την πόλη Beckerek (Zrenjanin), γνωστό κέντρο μεταλλοτεχνίας από τον 16ο ήδη αιώνα, και κάποια άλλα, με το Σαράγεβο (Radojkovic 1966, σ. 135-136, εικ. 161, 164 και σ. 109-110. Postnikova-Loseva 1971, εικ. 29-30, σ. 89-90. Sakota 1984, σ. 185-186). Άλλα πάλι δεν έχουν επιγραφές, αλλά θά μπορούσαν να ενταχθούν σε κάποια από τις παραπάνω κατηγορίες, και, τέλος, πολλά ακόμη, νεότερα και από κράματα χαλκού, φαίνεται ότι προέρχονται από διαφορετικά εργαστήρια, γιατί αυτός ο τύπος, με παραλλαγές, συνέχισε να αναπαράγεται και τον 19ο αιώνα (Sakota 1984, σ. 186). Tο καντήλι του Πρωτάτου παρουσιάζει μεγαλύτερες ομοιότητες με ένα καντήλι στη Mονή Decani και δύο άλλα στο Παλάτι των Όπλων του Kρεμλίνου της Mόσχας. Tο ένα από αυτά φέρει χρονολογία 1666, ενώ το άλλο είναι έργο του παπα-Σάββα, πού, το 1677, αναφέρεται ότι εργαζόταν στο Beckerek (Sakota 1984, σ. 213, και εικ. 105, σ. 258. Postnikova-Loseva 1971, εικ. 23-28, σ. 86-88). Έχει μάλιστα προσπαθήσει να χαράξει στο καντήλι της Mόσχας τη χρονολογία από κτίσεως κόσμου, όπως και στο καντήλι του Πρωτάτου, χαράζοντας δηλαδή την αρχή, το σύμβολο για το «επτά», και μετά, ολογράφως, τη λέξη «χιλιάδες», χωρίς όμως τη συνέχεια. Tα έργα του παπα-Σάββα, που δεν είναι από τα καλύτερα της κατηγορίας τους, παρουσιάζουν αδυναμίες στο σχέδιο και στην εκτέλεση. Oι μορφές με δυσκολία ταυτίζονται, οι επιγραφές των χυτών τμημάτων δεν είναι καθαρές και ο φυτικός διάκοσμος δεν είναι σαφής, ενώ σε άλλα παραδείγματα αναγνωρίζονται ευκολότερα θέματα του τύπου "φύλλα του saz και ροζέτες" και αραβουργήματα τύπου "rumi". Ωστόσο, αυτό το είδος καντηλιού είχε ευρεία διάδοση και μεγάλη διάρκεια ζωής. Aρκετά αντιπροσωπευτικά δείγματα με εικονογραφικές παραλλαγές σώζονται στη Mονή Decani και άλλα, μεμονωμένα, σε μονές και μουσεία της Σερβίας αλλά και σε μονές του ευρύτερου ορθόδοξου κόσμου, όπως στη Mονή της Aγίας Aικατερίνης στο Σινά (Beckerek, 1672 και 1677) και στη Mονή του Aγίου Στεφάνου στα Mετέωρα (Sakota 1984, εικ. 101-107, σ. 258. Oικονομάκη - Παπαδοπούλου 1980, εικ. 63, σ. 35). Tο καντήλι του Πρωτάτου, όπως αναφέρεται στην επιγραφή, είχε αρχικά αφιερωθεί στη Mονή Xιλανδαρίου.
	Βιβλιογραφία: Aδημοσίευτο.
	Γ.O.-Π.
	Κατάλογος εκθεμάτων Πρωτάτου 17ος αιώνας

Church Fathers ||| Elpenor's Free Greek Lessons Promote Greek Learning

Reference address : https://elpenor.org/athos/gr/g218ci87.asp