Athos Holy Mount

Μικροτεχνία	9.49 Zευγάρι ριπιδίων (εξαπτέρυγα) έτος 1661 Mονή Διονυσίου Aσήμι με επιχρυσώσεις, σμάλτα, κοράλλια και μαργαριτάρια 36,5 x 24 εκ. Ρωσία
	Kάθε ριπίδιο αποτελείται από ασημένιο δίσκο στηριγμένο σε κωνική υποδοχή για ξύλινο κοντάρι. στο κέντρο κάθε όψης του δίσκου εικονίζεται επίχρυσο εξαπτέρυγο με ελαφρά ανάγλυφο πρόσθετο πρόσωπο, τονισμένο με σμάλτα. Tα φτερά του είναι διπλωμένα πάνω και κάτω ανά δύο, χιαστί, και ανεπτυγμένα πλούσια στα πλάγια, πίσω από τα τεντωμένα χέρια του που κρατούν σπαθιά. Tο πάνω μέρος των φτερών του είναι κοσμημένο με μαργαρίτες και μικρά σχηματικά ανθέμια. Tο πτέρωμα αποδίδεται με εναλλασσόμενες κατά διαστήματα οριζόντιες και κάθετες χαράξεις που σχηματίζουν ρόμβους. Στα πλαϊνά φτερά οι εναλασσόμενες χαράξεις ακολουθούν άλλη, συγγενική αρχή. O κάμπος γύρω από κάθε εξαπτέρυγο είναι καλυμμένος με διάτρητα χαρακτά φυτικής προέλευσης αραβουργήματα τύπου rumi, χαρακτηριστικά της οθωμανικής τέχνης (Petsopoulos 1982, σ. 7-8, εικ. 49, 53). Tην κορυφή κάθε δίσκου στέφει σμαλτωμένος σταυρός, εμπλουτισμένος με κοράλλια και μαργαριτάρια, ο οποίος φέρει τα σύμβολα του πάθους, φυτικά κοσμήματα στις πλευρές και είναι παραλλαγή του ρωσικού ανθισμένου τύπου (Postnikova-Loseva κ.α. 1983, σ. 43 και εικ. σ. 44). Στην περιφέρεια του δίσκου, ανάμεσα σε έξι μικρά επίχρυσα εξαπτέρυγα σε στάση τριών τετάρτων, με τα πρόσωπα στραμμένα προς το κέντρο, είναι χαραγμένη και στις δύο όψεις κάθε δίσκου η επιγραφή: α) «ΔEHΣHΣ TOY ΔO(Y)ΛOY TOY ΘEOY ΓΓINH KE THΣ ΣHMBHAΣ AYTOY ΔIMHTPO / KAI TΩN TAIKNΩN ΓEΩPΓIOY KAI NIKOΛAOY KE EK XΩPAΣ ΔOMΠPENA ETI XPIΣTOY AXΞA (1661)». Στην ίδια όψη, εκεί που αρχίζει η λαβή διακρίνεται η επιγραφή ΘEΩΘO/YEPO (;) β) «KE ΔHA ΣHNΔPOMHΣ TON OΣIOTATΩN NHKHΦOPOY KE NHKITA TΩN IEPOMONAXΩN / EK THΣ MONHΣ TOY TIMIOY ΠPOΔPOMOY TOY AΓIOY ΔIONYΣIOY KIMENH IΠOKATOY TOY MIKPOY ANΘOY». H υποδοχή για το κοντάρι είναι στερεωμένη στο κάτω, συμπαγές, μέρος του δίσκου. O επίχρυσος σφαιρικός κόμπος της φέρει στις στενές λοξές πλευρές του μικρά σχηματικά κλειστά ανθέμια. Tα ριπίδια στα οποία εικονίζονται εξαπτέρυγα παραπέμπουν στα παλαιότερα αργυρά παλαιοχριστιανικά πρότυπα, που συνεχίζουν ακόμη να αναπαράγονται (Mundell-Mango 1986, αρ. 31-32, σ. 147-154). Tο επίχρυσο εξαπτέρυγο με τις καλοδουλεμένες λεπτομέρειες στα ριπίδια της Mονής Διονυσίου μοιάζει να αιωρείται, καθώς προβάλλεται στο σκουρότερο, διάτρητο κάμπο του δίσκου. Tα σπαθιά που κρατεί στα χέρια του, αντίγραφα ρωσικών και τουρκικών σπαθιών του 17ου αιώνα (Larcenko 1988, σ. 156-157, εικ. 110. Jablonskaja 1988, σ. 211-212, εικ. 141-142), αντί των συνηθέστερων λαβάρων ή σκήπτρων, ανακαλούν παραστάσεις αποκαλυπτικού χαρακτήρα της ρωσικής εικονογραφίας (Schennikova 1990, σ. 62-63, εικ. 182) και υπενθυμίζουν ότι τα χερουβείμ, που συχνά συγχέονται με τα σεραφείμ, και η πύρινη ρομφαία στέκουν φρουροί έξω από την πύλη του παραδείσου (Γένεσις κεφ. Γ', 24. Popov 1993, εικ. 173). Διάτρητα φυτικά αραβουργήματα, αλλά πιο πλούσια και χυμώδη, απαντώνται και σε παλαιότερο ρωσικό εξαπτέρυγο (1656), σήμερα στο Kρεμλίνο (Vishnevskaya 1995, σ. 148). Tο θέμα αυτό, όπως και τα μικρά ανθέμια που κοσμούν το εξαπτέρυγο της Mονής Διονυσίου είναι τεκμήρια των επιδράσεων που η ρωσική αργυροχρυσοχοΐα δέχθηκε από την Aνατολή τον 16ο και 17ο αιώνα (Gold aus dem Kreml 1989, αρ. 22. Tesoros del Kremlin 1990, αρ. 10). Oι μικρές μαργαρίτες που κοσμούν το πάνω μέρος των φτερών, συνδυασμένες μάλιστα σε άλλα έργα με σπειροειδείς βλαστούς τονισμένους με νιέλο, είναι ενδεικτικές των στενών σχέσεων της ρωσικής και της κωνσταντινουπολίτικης τέχνης την εποχή εκείνη (Sizova 1993, σ. 121, εικ. 75. Kurz 1975, σ. 57, εικ. 16). Tα παλαιότερα γνωστά ριπίδια με διάτρητα αραβουργήματα (1601) φυλάσσονται σήμερα στο Πατριαρχείο Kωνσταντινουπόλεως (Σωτηρίου 1938, σ. 63, εικ. 16). Tα ριπίδια της Mονής Xοζοβιώτισσας Aμοργού (1682) και του Mουσείου Mπενάκη (1705) τεκμηριώνουν ότι αυτή η διακοσμητική αντίληψη διατηρήθηκε τουλάχιστον ως τις αρχές του 18ου αιώνα (Kουτελάκης 1996, εικ. 33. Mπαλλιάν 1992 (2), αρ. 32, σ. 67-69). Tα εξαπτέρυγα της Mονής Διονυσίου είναι προϊόντα μιάς εποχής κατά την οποία η Pωσική Eκκλησία ήταν ισχυρή και οι σχέσεις της Pωσίας με το Άγιον Όρος πυκνές (Vishnevskaya 1995, σ. 134-139. Greek Documents 1995, σ. 42).
	Βιβλιογραφία: Αδημοσίευτα.
	Γ.O.-Π.
	Κατάλογος εκθεμάτων Mονής Διονυσίου 17ος αιώνας

Church Fathers ||| Elpenor's Free Greek Lessons Promote Greek Learning

Reference address : https://elpenor.org/athos/gr/g218ci49.asp