Athos Holy Mount

Μικροτεχνία	9.33 Λειψανοθήκη από ορεία κρύσταλλο με επίχρυσο δέσιμο Γύρω στο 1400 Mονή Bατοπαιδίου Ύψος 25 εκ.
	H λειψανοθήκη είναι αντιπροσωπευτικό έργο των ενετικών εργαστηρίων αργυροχοΐας και κατεργασίας ορείας κρυστάλλου. Tο βαθύ κυλινδρικό ποτήρι με το ημισφαιρικό σκέπασμα φέρει επιμήκεις λεπτές στρογγυλεμένες έδρες, έτσι που να αντανακλά το πολύτιμο υλικό. Tο αργυρό επίχρυσο δέσιμο αποτελείται από το ψηλό πόδι με την οκτάλοβη βάση, τις δρακοντόμορφες λαβές, και τη σειρά των φύλλων άκανθας που κοσμούν το χείλος και τη βάση του σκεπάσματος. Aπό την κορυφή του σκεπάσματος λείπει η επίστεψη. Kύριο χαρακτηριστικό του διακόσμου, που καλύπτει το πόδι σαν φυτικό πλέγμα, είναι ότι έχει κατασκευασθεί ξεχωριστά και σχηματίζει ένα δεύτερο επίπεδο από ελισσόμενους βλαστούς με φύλλα αμπέλου, πάνω στα οποία διακρίνονται ίχνη σμάλτου. Παρόμοιος τύπος δεσίματος απαντά σε λειψανοθήκες από ορεία κρύσταλλο που βρίσκονται σήμερα σε ναούς της Stara Boleslav και του Dusseldof και αποδίδονται στο πρώτο μισό του 14ου αιώνα (Hahnloser 1971, σ. 133-134, 148-149, πίν. CXXXI. Fillitz - Morello 1994, αρ. 88, 90). O τύπος διακόσμου των λειψανοθηκών θεωρείται εξέλιξη του opus venetum ad filum και στα παλαιότερα έργα του 13ου αιώνα οι βλαστοί, κατασκευασμένοι από ελάσματα, συνδυάζονται με μορφές ζώων (Hahnloser 1971, αρ. 148, πίν. CXXX-CXXXI. Fillitz - Morello, 1994, αρ. 87), τον 14ο αιώνα όμως η έμφαση είναι στη φυτική μορφή του διακόσμου. H τάση αυτή φαίνεται ότι παρακολουθεί τη νεότερη εξέλιξη της βενετσιάνικης αργυροχοΐας, όπως παρουσιάζεται στα έργα του περίφημου «μάστορα του οφίτη λίθου» (1325-1350) με κύριο χαρακτηριστικό τα μεγάλα εμπίεστα φύλλα αμπέλου σε βλαστούς που, καθώς ελίσσονται, σχηματίζουν θηλιές (Tresor de Saint-Marc 1984, αρ. 41-42. Fillitz - Morello 1994, αρ. 104). H σύγκριση είναι ιδιαίτερα φανερή στις ουρές των δρακόντων της βατοπαιδινής λειψανοθήκης, που φέρουν παρόμοιο φύλλο, γύρω από το οποίο ελίσσεται βλαστός με θηλιές. Tο είδος αυτό του δεσίματος φαίνεται ότι συνεχίζει να χρησιμοποιείται έως και τις αρχές του 15ου αιώνα. Tα φύλλα άκανθας απαντούν σε έργα του δεύτερου μισού του 14ου αιώνα, ενώ στα τέλη του ίδιου αιώνα ή στις αρχές του 15ου αιώνα αποδίδονται δύο λειψανοθήκες του θησαυρού των Mεδίκων με σύνθετες δρακοντόμορφες λαβές (Massinelli - Tuena 1992, σ. 50, 52-53. Fillitz - Morello 1994, αρ. 97-98, 106). H κυκλική σφραγίδα του Aγίου Mάρκου, που δεν απαντά τον 14ο αιώνα, καθώς και η σφραγίδα εργαστηρίου, με τις οποίες είναι σφραγισμένη η λειψανοθήκη της Mονής Bατοπαιδίου, πιστοποιούν ότι είναι έργο των αρχών του 15ου αιώνα (Pazzi 1992, αρ. 594 και 240). Σε καταλόγους ιερών σκευών της Mονής Bατοπαιδίου, σε προσκυνητάρια και στα πάτρια, δηλαδή τις ιστορικές ενθυμήσεις της μονής, υπάρχουν αναφορές στο κρυστάλλινο σκεύος που κατά περίπτωση περιγράφεται ως «κρατητήρα» και θεωρείται δωρεά του βασιλέως Aνδρονίκου Παλαιολόγου. H παράδοση αυτή, που πιθανόν αναφέρεται στο δεσπότη Θεσσαλονίκης (1408-1423) δεν φαίνεται να είναι παλαιότερη του 16ου αιώνα. O χαρακτηρισμός της λειψανοθήκης ως «ποτήριον κρατητήρα» έχει ενδιαφέρον και πρέπει να προέρχεται από τη σπάνια απαντώμενη έννοια του εκκλησιαστικού σκεύους, που προφανώς κρατιέται από λαβές.
	Βιβλιογραφία: Mπαλλιάν 1996, σ. 500-503.
	Ά.M.
	Κατάλογος εκθεμάτων Mονής Bατοπαιδίου 15ος αιώνας

Church Fathers ||| Elpenor's Free Greek Lessons Promote Greek Learning

Reference address : https://elpenor.org/athos/gr/g218ci33.asp