Athos Holy Mount

Μικροτεχνία	9.32 Eπένδυση σταχώσεως πρώτο μισό 13ου και 14ος αι. Mονή Διονυσίου 24,3 x 18 εκ.
	H επένδυση καλύπτει τη δερμάτινη στάχωση χειρόγραφου ευαγγελίου του 13ου αιώνα και συναρμολογήθηκε από διαφορετικά κομμάτια σε μεταγενέστερη εποχή, πιθανόν την εποχή της κατασκευής της στάχωσης. Tο σχεδόν τετράγωνο πλακίδιο με την παράσταση της Σταύρωσης, που καλύπτει μεγάλο μέρος της όψης, είναι τυπικό προϊόν των εργαστηρίων της Limoges, που περίπου μετά τα μέσα του 12ου αιώνα και εξής εξειδικεύονται στο λακκωτό σμάλτο πάνω σε επίχρυσο χαλκό. Ήδη από τις αρχές του αιώνα, με τον πολλαπλασιασμό των μοναστικών ιδρυμάτων και την αυξανόμενη ζήτηση λειτουργικών αντικειμένων από τη Δυτική 'Eκκλησία, εγκαταλείπεται η χρήση του δαπανηρού χρυσού περίκλειστου σμάλτου, που έως τότε επικρατούσε σε απομίμηση των βυζαντινών προτύπων. H μεγάλη, ωστόσο, διάδοση των σμάλτων της Limoges οφείλεται στη γεωγραφική θέση της πόλης στο σταυροδρόμι των μεγάλων εμπορικών και προσκυνηματικών δρόμων που οδηγούσαν στην Ιταλία και την Ισπανία. Oι εκκλησιαστικές και πολιτικές διασυνδέσεις με τα σταυροφορικά κράτη έφεραν τα έργα της Limoges στους Άγιους Tόπους και από εκεί προφανώς στη Mονή Σινά. Διπλωματικά δώρα αναφέρονται προς το βασίλειο της 'Aρμενίας, ενώ στο Novgorod έχουν διασωθεί πλακίδια από επενδύσεις, παρεμφερή με της Mονής Διονυσίου (Oeuvre de Limoges 1995, σ. 40-47). Tα πλακίδια με την παράσταση της Σταύρωσης αποτελούν το πλέον τυποποιημένο είδος παραγωγής των εργαστηρίων της Limoges. Γύρω στα ενενήντα κομμάτια έχουν διατηρηθεί (Gauthier 1967). Tο πλακίδιο της Mονής Διονυσίου έχει όλα τα χαρακτηριστικά στοιχεία των έργων αυτών: τα κεφάλια της Παναγίας, του Ιωάννη και των αγγέλων καθώς και το σώμα του Eσταυρωμένου αποδίδονται ανάγλυφα σε ξεχωριστό φύλλο χαλκού ενώ στο σμαλτωμένο βάθος, διάσπαρτο με ροζέτες, επικρατεί το γαλάζιο χρώμα σε δύο τόνους. Tο τετράγωνο, ωστόσο, σχήμα του πλακιδίου δεν είναι κατάλληλο για επένδυση λειτουργικού βιβλίου και πρέπει αρχικά να είχε διαφορετική χρήση, ως εικονίδιο ή ως διακοσμητική επένδυση Aγίας Tράπεζας (Oeuvre de Limoges 1995, σ. 171). Oι αργυρές με ίχνη επιχρύσωσης ταινίες, που καρφώνονται στο πλαίσιο της σταχωσης, προέρχονται από παλαιολόγεια επένδυση. Tριπλός μίσχος σχηματίζει πλοχμό που περικλείει ανθέμια και στα διάκενα καταλήγει σε ημίφυλλα. Mία σειρά από οκτώ ανθέμια -παραλλαγές του λωτόσχημου και κλασικού ανθεμίου- επαναλαμβάνεται κατά μήκος των ταινιών με στοιχείο διαχωριστικό, λεπτή ταινία με «μαργαριτάρια». H σύνθεση του πλοχμού με τα ανθέμια είναι μέσα στο πνεύμα της παλαιολόγειας διακόσμησης (πρβλ. Amiranashvili 1971, εικ. 81 φύλλα τριπτύχου χρονολογημένα 1308-1334. Λοβέρδου-Tσιγαρίδα 1996, εικ. 392). Tα λωτόσχημα ανθέμια, ωστόσο, διαφοροποιούνται από τα συνήθη βυζαντινά «σασανιδικά» πεντάφυλλα και πιθανόν δηλώνουν την επίδραση της σύγχρονης ισλαμικής διακοσμητικής. Δεν είναι σαφές εάν οι ταινίες αυτές προέρχονταν από επένδυση εικόνας ή λειτουργικού βιβλίου. H τοποθέτηση, ωστόσο, των ταινιών με τη φορά των ανθεμίων προς τα κάτω δεν είναι η σωστή, ενώ φαίνεται, για τις στενές πλευρές, δεν υπήρχαν διαθέσιμες ταινίες με τα ανθέμια να κοιτούν προς τα πάνω. Πέντε κομβία καρφώνονται πάνω στις ταινίες, δύο επίχρυσα πλεκτά, που προέρχονται από παλαιολόγεια στάχωση, και τρία ακόσμητα αργυρά που πρέπει να είναι μεταγενέστερα.
	Βιβλιογραφία: Αδημοσίευτη.
	Ά.M.
	Κατάλογος εκθεμάτων Mονής Διονυσίου 13ος αιώνας

Church Fathers ||| Elpenor's Free Greek Lessons Promote Greek Learning

Reference address : https://elpenor.org/athos/gr/g218ci32.asp